Op donderdag 22 mei 2025 is het Bouwstenen-netwerk te gast in de Brede Bossche School (BBS) Boschveld. We zijn met zo’n 50 betrokkenen uit het Bouwstenen-netwerk en worden de hele dag goed verzorgd door Yassine Mami en zijn team. Ondertussen vangen we een glimp op van hoe het er daar dagelijks aan toe gaat en zwaaien we naar de kinderen hoog boven ons hoofd. 

Noem het geen school

De centrale vraag van vandaag is hoe we goede en aantrekkelijke plekken voor de buurt maken, dit keer in combinatie met onderwijs. In ‘s Hertogenbosch hebben ze daar 25 jaar ervaring mee en een stevige evaluatie achter de rug. Yassine en Huub Corssmit vertellen heel open over de inzichten die dat heeft opgeleverd. Het biedt een mooi inkijkje. 

 

Zoals het destijds was ingericht, was het goed. Wegens succes was er weinig aanleiding daar verandering in te brengen, vertelt Huub. Maar tijden zijn veranderd. Belangrijke notities:

1. Noem een gebouw geen school of wijkcentrum als je wilt dat de buurt daar binnenkomt.

2. Er zijn veel te veel regels waar je rekening mee moet houden waardoor het lastig is de ruimte (van scholen) goed te benutten en het gezellig en betaalbaar te houden. 

 

Nog voor de lunch splitsen we op in vijf groepen om alle input van Yassine en Huub te bespreken en aan te vullen met de kennis en ervaring van andere deelnemers. Na de lunch horen we kort wat daar uitkomt en worden we met nieuwe input gevoed alvorens we, ook weer in vijf groepen en met extra expertise op zoek gaan naar oplossingen.

De zelfvoorzieningen

Bart Eigeman, programmaleider “Van ik naar wij”, vertelt over samenleven en wijst ons op het belang van netwerken en de aansluiting bij netwerken - die zorgen voor elkaar. De opgave is te “deprofessionaliseren”. Marcel Ham, van Movisie en het Tijdschrift voor Sociale vraagstukken, gaat vooral in op de ouder wordende samenleving, hoe die wil wonen en aan voorzieningen nodig heeft. Ze zijn, met al hun knarrenhofjes, meer zelfvoorzienend dan we denken. Met het ouder worden verandert ook de behoeften aan voorzieningen in de buurt. De opgave is om naar die behoeften te kijken en dat te vertalen naar voorzieningen op verschillende schaalniveau’s. 

Vijf hoofdpunten

Na de tweede ronde gesprekken waarbij, naast de deelnemers uit het werkveld ook Marc van Leent, Jochum Deuten, Joris Dahmen, Marjolein Koets en Marco Sotthewes hun expertise inbrengen, koppelen we plenair terug. Hieronder een paar hoofdpunten met wat haakjes om op door te bouwen. 

1. Misschien hebben we wel te veel zorg voor het kind op de schouders van het onderwijs gelegd (ontzorgings-programma?) en is het beter de zorg voor kinderen, hun ouders, buurtgenoten en gebouwen, meer bij de gemeenschap te leggen.
2. Bij het inrichten van het gebouw is het belangrijk vooraf een plan op te stellen hoe het multifunctioneel te gebruiken. De insteek en afspraak om ruimte te delen is hierbij cruciaal. Schooldirecteuren zijn vaak geneigd zich te focussen op de school (de kinderen), waarnaar anderen zich moeten voegen.
3. Publieke ruimte biedt een plek voor ontmoeting en verbinding. Om dat goed te faciliteren moeten keuzes worden gemaakt: wie bepaalt de regels, zijn die opgelegd of overlegd? En wordt het gebouw gebruikt als hotel of huiskamer?
4. Meervoudig gebruik kan niet zonder een goede locatie-manager die in het hele belangenspel (spagaat) ruimte kan creëren voor mensen om hun ding te doen; niet als kamerverhuurder, maar als gids in ruimte delen en samenleven.
5. Om de ruimte beter te benutten, met creativiteit en ondernemerschap kan je ook een ondernemer vragen om buiten schooltijd (als een soort buitenboordmotor) de ruimte te exploiteren. 

Haakjes om op door te bouwen

Gevoed met baklava, ervaring van anderen en nieuwe ideeën gaan we naar huis. Stof genoeg om over na te denken, uit te werken en thuis mee aan de slag te gaan. Er zijn ook nog punten waar we onvoldoende van weten of nog te weinig gevoel bij hebben. 

1. Zo zou het goed zijn wat meer inzicht te hebben in wat ruimte delen voor scholen kan betekenen (what's in for me) en waar eventuele weerstand zit. Daar kunnen we van leren. 

2. Ook goed te weten wie welke ruimte eigenlijk precies nodig heeft en hoe het ruimtelijke 'claimrecht' in elkaar zit. Wat zelf en wat samen? Van kast tot klas tot heel gebouw? Hoe breng je dat dat in balans?

3. Daarmee komen we bij de rol van de arrangeur die de balans in het ruimtedelen moet aanbrengen. Wie kan die rol vervullen en wat vraagt dat? Puntje voor ons netwerk facilitair managers. 

4. En we gaan op zoek naar goede én slechte voorbeelden, ook voorbeelden waar marktpartijen bij zijn betrokken.  
    

Wat volgt Meld je bij ons als je actief mee wilt doen. Dat kan bijvoorbeeld door: een eigen impressie op LinkedIn te delen en ons te taggen. mee te denken en doen in een van onze netwerken waarin we eea verder uitwerken, bijvoorbeeld rond onderwijshuisvesting of het netwerk van de arrangeurs/mogelijk makers (facility management) Bouwstenen te betrekken bij een eigen zoekvraag, zoals ‘s Hertogenbosch heeft gedaan (worden we allemaal wijzer van). zelf een onderwerp bij de kop te pakken en uit te zoeken.

Meer informatie

Zie hier de impressies op LinkedIn van:

• Areaal advies
• Enter Here
• Marc van Leent
• Ingrid de Moel
• Renée Petiet

 

Overige informatie

• Presentatie: Marcel Ham, Movisie en het Tijdschrift voor Sociale vraagstukken

• Artikel: De rol van een BBS, Alfred Heeroma, Eindredacteur Buurtkrant Boschveld

 

En meer informatie rond het programma

Algemeen over waarom deze bijeenkomst

• Agenda Maatschappelijk vastgoed 2025; Goede aantrekkelijke plekken met de school als aangrijpingspunt
• Artikel: Twee kansen in de vernieuwingsopgave, interview met Ewald van Vliet, Lucascollege (Schoolfacilities, februari 2025)

Ervaring, trends, ontwikkelingen, behoeften 

• Bericht; Ervaring met Brede Bossche Scholen (mei 2025)
• Webinfo: De brede school en het IKC: samenwerking tussen school en omgeving (Onderwijskennis, februari 2023)
• Bericht; Ministers omarmen visie op ouder wordende samenleving (Movisie, oktober 2024)

Meervoudig gebruik ruimte

• Webinfo: MFA Kaart (Bouwstenen)
• Webinfo: Buurthuizen in zelfbeheer waaronder brede school de Fonkel (Bouwstenen)

Beleid en tools voor verbinden fysiek en sociaal

• IHP: 2026-2042; Samen bouwen aan duurzame talentontwikkeling (Gemeente 's-Hertogenbosch)
• Webinfo: (Integraal) voorzieningenbeleid
• Bericht: Utrecht verbindt sociaal en ruimtelijk (april 2025) met informatie over de 10-minutenstad als bijlage
• Webinfo: Referentienormen
• Publicatie; Beter benutten van ruimte, maatschappelijke initiatieven onder dak (Bouwstenen, februari 2025)
• Publicatie: Rollen in het vastgoedmanagement (Bouwstenen, november 2017)
• Webinfo: Zelfbeheer openbare ruimte (gemeente Almere)